The Last Night of the Proms: opvallende tradities uitgelegd
- Klassiek
- The Last Night of the Proms: opvallende tradities uitgelegd
Waarom heeft het publiek van die gekke outfits aan? En hoe komt het dat iedereen uit volle borst meezingt met de muziek? Het is duidelijk dat The Last Night of the Proms bol staat van tradities. Maar wat gebeurt er nou precies tijdens dit concert? Wij zetten de ins & outs voor je op een rij!
De BBC Proms in 5 stappen
- De BBC Proms is een wereldberoemd klassiekemuziekfestival in Groot-Brittannië.
- Het bestaat al sinds 1895 en vindt sindsdien elke zomer plaats.
- Met maar liefst 84 concerten in 8 weken in 2023 is de BBC Proms het grootste en langste muziekfestival ter wereld.
- Alle concerten worden door de BBC op radio en televisie uitgezonden.
- Het is heel populair met 300.000 bezoekers en 18,5 miljoen kijkers in recordjaar 2011.
foto: AVROTROS
Ab Nieuwdorp in Londen bij de Royal Albert Hall, waar The Last Night of the Proms en de meeste andere Proms-concerten zijn.
Wat is The Last Night of the Proms?
First things first: waar hebben we het precies over? The Last
Night of the Proms is het slotconcert van het beroemde Britse muziekfestival BBC Proms. Dit concert vindt elk jaar plaats op de tweede
zaterdag van september. Een volgepakte Royal Albert Hall in Londen geniet dan van een programma met klassieke hits,
uitgevoerd door de vaste ensembles: het BBC Symphony Orchestra en het BBC Symphony Choir. Elk jaar valt de beurt aan een andere dirigent en andere solisten, vaak een zanger en een instrumentalist.
Maar wat The Last Night of the Proms echt speciaal maakt: je wordt
getrakteerd op een flinke dosis feest, traditie en patriottisme. Je ziet van alles wat je bij geen enkel ander klassiek concert tegenkomt, van hoedjes met de Britse vlag tot een eerbetoon aan een bronzen beeld. Benieuwd? Klik op de vragen hieronder om meer te weten te komen over de verschillende tradities.
Het antwoord is: nee. Maar daarom geldt juist: hoe gekker de outfit, hoe beter. De meest voorkomende uitdossing is iets met een Britse vlag erop. Of het nu een hoedje is, een giletje, een compleet pak of een sjaal, alles is toegestaan. Sommigen nemen zelfs handpoppen of figuurballonnen mee om op de muziek mee te bewegen. Met name de grote hoeveelheid vlaggen valt op: veel mensen zwaaien met een Britse vlag, maar er zijn ook vlaggen uit allerlei andere landen te zien.
Zelfs de leden van het koor en orkest dragen vrolijk gekleurde jurken, bloemen op hun kraag en strikjes met de Britse vlag erop. Ook hangen ze slingers aan hun instrumenten, ligt het podium vol gekleurde linten en wordt de bok van de dirigent volgehangen met vlaggetjes en ballonnen. Kortom: een groot feest!
Je hoort dit woord ongetwijfeld voorbijkomen tijdens The Last Night of the Proms: Prommers. Voor de herkomst hiervan gaan we terug naar 10
augustus 1895. Toen vond het
allereerste concert van 'Mr. Robert Newman's Promenade Concerts' plaats, de voorloper van de huidige BBC Proms. Deze concertreeks was speciaal voor een breed publiek bedacht, met lage toegangsprijzen, populaire muziekstukken en een informele promenade-setting: de luisteraars konden vrij rondlopen tijdens de optredens.
Zo komt het dat er nog steeds staanplaatsen zijn in de Royal Albert Hall tijdens The Last
Night of the Proms. Die zie je in het middengedeelte (the Arena) en de galerijen bovenin (the Gallery). De concertbezoekers in deze gedeeltes worden 'Prommers' genoemd. Het staan heeft
zelfs een eigen werkwoord gekregen: 'Promming'. Leuk om op te letten: de
mensen die helemaal vooraan een staanplaatsje weten te bemachtigen zijn de echte diehard Prommers: je herkent ze aan de gekste outfits en de meest enthousiaste kniebuigingen (jazeker, kijk maar hieronder bij Fantasia on British Sea Songs).
Elk jaar tijdens The Last Night of the Proms staat één iemand in het zonnetje: Sir Henry Wood, de allereerste dirigent en
één van de oprichters van de Proms. Het bronzen beeld van hem dat normaal in de Royal
Academy of Music staat, wordt elke Proms verplaatst naar
de Royal Albert Hall zodat Wood als vader van de Proms alle concerten kan overzien. Tijdens The Last Night of the Proms krijgt
het beeld als eerbetoon een laurierkrans omgehangen.
Wood heeft veel betekend voor het muziekleven in Engeland. Zo liet hij de Britten kennismaken met muziek van toen hedendaagse componisten als Sibelius, en liet hij vrouwen toe in het orkest. Opmerkelijk: toen de oorspronkelijke locatie van de Proms, Queen's Hall in Londen, bij een bombardement in de Tweede Wereldoorlog werd verwoest, was het bronzen beeld een van de weinige dingen die uit het puin kon worden gered.
En hier hebben we weer een traditie te pakken: elk jaar houdt de dirigent van The Last Night of the Proms een toespraak. De eerste 'Conductor's Speech' was van toenmalig dirigent Henry Wood in 1941. Hij wilde graag zijn publiek bedanken; toen de BBC met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog stopte met het sponsoren van de Proms, kon het Promseizoen namelijk toch nog doorgaan dankzij de steun van het loyale publiek.
Sindsdien is de 'Conductor's Speech' een vast onderdeel van The Last Night of the Proms. Een van de beroemdste toespraken is van de Amerikaanse dirigent Marin Alsop in 2013. Zij was dat jaar de eerste vrouw ooit die The Last Night of the Proms dirigeerde. In haar toespraak sprak ze haar verbazing uit dat er in 2013 nog steeds 'firsts' voor vrouwen konden zijn.
Zo zijn de BBC Proms ontstaan
De allereerste... BBC Proms
Welke muziek hoor je altijd bij The Last Night of the Proms?
Maar de allergrootste tradities zitten natuurlijk in de muziek. Elk jaar wordt The Last Night of the Proms afgesloten met dezelfde reeks muziekstukken en liederen. En dat is helemaal the cup of tea van het publiek, want dat mag meezingen, -klappen, -bewegen, ja, zelfs meetoeteren. Deze stukken kun je verwachten:
Fantasia on British Sea Songs
Dit stuk is gecomponeerd door - daar is 'ie weer - Henry Wood. Het is een medley van Britse zeeliederen. Het hoogtepunt uit deze potpourri is de Hornpipe, omdat het publiek flink mag meedoen. Het begint met een vrolijke maar langzame melodie, waarbij het publiek telkens op de maat door de knieën zakt. Maar: de muziek gaat steeds sneller, dus dit wordt steeds lastiger. Voor de Prommers is dit stuk natuurlijk wel ideaal om even de benen los te maken na een hele avond staan!
Het publiek doet ook op een andere manier mee. Sommige mensen hebben namelijk toeters meegenomen, waarbij het natuurlijk onweerstaanbaar is om precies op tijd met de muziek mee te toeteren...
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Rule, Britannia!
Officieel is dit stuk onderdeel van Fantasia on British Sea Songs, maar het wordt ook vaak los uitgevoerd tijdens The Last Night of the Proms. Rule, Britannia! is een gedicht van James Thomson uit 1740 en werd datzelfde jaar op muziek gezet door Thomas Arnes. Tijdens The Last Night of the Proms is het traditie dat de uitvoerende operazanger er een grote act van maakt met een opvallende outfit of een verrassing. Zo zwaaide sopraan Jamie Barton in 2019 plotseling met de regenboogvlag om een statement te maken. In 2020 ontstond er discussie of dit lied nog wel uitgevoerd moest worden, omdat het referenties aan kolonialisme en slavernij bevat.
Cellist Sheku Kanneh-Mason is het met deze kritiek eens. In januari 2024 zegt hij op BBC Radio 4: "Ik denk dat sommige mensen zich niet realiseren hoe ongemakkelijk veel mensen zich voelen bij dit stuk. Op de één of andere manier bestaat hier een groot misverstand over." De cellist trad in 2023 zelf op tijdens The Last Night of the Proms en hij gaf toen aan niet te blijven om Rule, Brittania te horen.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Pomp and circumstance march nr.1 (Land of hope and glory)
Dit is misschien wel het bekendste stuk van The Last Night of the Proms. Het is geschreven door de Britse componist Edward Elgar in 1901 en werd dat jaar uitgevoerd tijdens The Last Night of the Proms. De titel komt uit het toneelstuk Othello van Shakespeare, waarin 'pomp and circumstance' verwijst naar alle pracht en praal die bij een ceremonie komt kijken. Perfect voor The Last Night of the Proms dus! Elgars stuk begint met een pompeuze mars (waarop de Prommers weer even lekker de knieën los kunnen maken), maar heeft een plechtig middendeel. Dit heet Land of hope and glory, met een tekst over de kroning van Edward VII in 1901. Vanaf 1947 staat dit lied standaard in het programma van The Last Night of the Proms. En natuurlijk zingt iedereen mee!
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Jerusalem
Dit stuk wordt ook wel het alternatieve volkslied van Engeland genoemd. Je hoort het vaak als officieus volkslied van Engeland tijdens sportwedstrijden waarbij de verschillende delen van het Verenigd Koninkrijk tegen elkaar spelen. Jerusalem is een hymne uit 1916 van de componist Sir Hubert Parry op een tekst van de beroemde Engelse dichter en tekenaar William Blake. Het gaat over de legende dat Jezus ooit voet zou hebben gezet op Engelse bodem. In het gedicht klinkt de hoop op een ideale maatschappij in Engeland. Aan het begin van de twintigste eeuw is de muziek gebruikt als strijdlied door de Britse vrouwenbeweging.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
God Save the King
Natuurlijk mag het Britse volkslied niet ontbreken op The Last Night of the Proms. Nu koningin Elizabeth II is overleden, wordt voor het eerst sinds decennia God Save the King in plaats van God Save the Queen gezongen. Zij stierf in 2022, twee dagen voor The Last Night of the Proms van dat jaar zou plaatsvinden. Het concert werd toen afgelast
als teken van respect. Het is onbekend wie het Britse volkslied heeft gecomponeerd.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Auld Lang Syne
Denk je nu: hé, dit is hetzelfde lied als Wij houden van Oranje? Dat klopt! De melodie van Auld Lang Syne komt in meerdere liederen voor, maar komt oorspronkelijk uit Schotland. Het is een Schots gedicht van Robert Burns, dat hij naar eigen zeggen uit de mond van een Schotse man hoorde. Vervolgens maakte hij er een ballade van. Auld Lang Syne betekent 'vervlogen tijden' en wordt vaak gebruikt als afscheidslied. Tijdens The Last Night of the Proms is het gebruikelijk dat alle aanwezigen met gekruiste armen de hand van de personen naast zich pakken. Op de maat van het lied beweegt iedereen dan gezamenlijk de armen op en neer tijdens het zingen (en er is ook altijd wel een enthousiaste toeteraar die van zich laat horen). Het werd al jaren traditioneel door het publiek gezongen aan het einde van The Last Night of the Proms, maar pas sinds 2015 werd het lied officieel onderdeel van het programma.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Gerelateerde podcast
England My England
Dit hoor je allemaal tijdens The Last Night of the Proms 2023
- Wie: dit jaar staat de Amerikaanse dirigent Marin Alsop voor het BBC Symphony Orchestra en Chorus en de BBC Singers. De Noorse sopraan Lise Davidsen en de Britse cellist Sheku Kanneh-Mason zijn de solisten van de avond.
- Wat:
- Richard Strauss - Don Juan, op.20
- Samuel Coleridge-Taylor - Deep River (arr. Simon Parkin)
- Max Bruch - Kol Nidrei, op. 47
- Roxanna Panufnik - Coronation Sanctus
- James B. Wilson - 1922
- William Walton - Coronation Te Deum
- Richard Wagner - Dich, teure Halle, Elisabeths aria uit Tannhäuser
- Pietro Mascagni - Paashymne uit Cavalleria rusticana
- Pietro Mascagni - Intermezzo uit Cavalleria rusticana
- Guiseppe Verdi - Vieni t’affretta Lady Macbeths aria uit Macbeth
- Laura Karpman - Higher. Further. Faster. Together uit The Marvels
- Kálmán - Heia, heia, in den Bergen ist mein Heimatland, Sylva Varescu's aria uit Csardasfürstin
- Heitor Villa-Lobos - Aria (Cantilena) uit Bachianas brasileiras nr. 5
- En natuurlijk de echte Proms-klassiekers: Fantasia on British Sea Songs, Rule, Britannia!, Pomp and Circumstance March nr.1 (Land of hope and glory), Jerusalem, God Save the King en Auld Lang Syne
- Wanneer: zaterdag 9 september 2023, live op NPO Klassiek vanaf 19:00 uur. Presentator Ab Nieuwdorp reisde af naar de Royal Albert Hall om live verslag te doen!
