5 redenen waarom Maria Callas zo'n fenomeen is

1. Maria Callas was een van de meest fabuleuze personen van de twintigste eeuw

Zodra Maria Callas (1923-1977) ergens optrad, stonden er steevast eindeloze rijen voor de concertzalen. Iedereen wilde de vrouw met de bijnaam 'La Divina' (de goddelijke) zien en horen zingen. En dat was niet voor niets: ze had een unieke stem, een fenomenale zangtechniek en een meeslepend acteertalent. Callas was een begrip.

En die naam paste haar als een handschoen. Callas was namelijk afgeleid van het Griekse woord voor 'mooi': 'kalos'. En dat was weer een verbastering van haar echte achternaam: Kalogeropoulos. Want hoewel Maria Callas werd geboren in New York, waren haar ouders Griekse immigranten die hun achternaam om praktische redenen hadden versimpeld. Zo gingen de naam en verschijning van Callas hand in hand: haar gracieuze uiterlijk, expressieve oogopslag en stijlvolle kleding viel iedereen op. Het feit dat haar outfits, sieraden en zelfs haar bril miljoenen hebben opgebracht op de veiling spreekt boekdelen.

Maar achter die glitter en glamour schuilde Maria, een gewone vrouw die geconfronteerd werd met de moeilijkheden van het sterrenbestaan. Want waar rijen bewonderaars haar opwachtten, stond ook de pers klaar. Vanuit de auto naar de concertzaal moest Callas zich steeds weer een weg banen door een massa journalisten, flitsende fotocamera’s en vragen over haar privéleven. Waar ze ook was, alle ogen waren op haar gericht.

2. Maria Callas had een unieke stem

Meteen vanaf de eerste noot kun je de stem van Maria Callas herkennen. En dat is iets wat bijna niet voorkomt. Haar stem heeft bij de lagere noten een kenmerkende warmte en diepe klank, maar is kraakhelder bij de hoge noten. Hoewel het stembereik van Callas (van een lage Fis tot en met een hoge E) vaker voorkwam, was het wél bijzonder dat haar stem van laag tot hoog evenveel kracht had. Het was dan ook niet van begin af aan duidelijk welk stemtype Callas had. Toen ze als 13-jarige al in de leer ging bij zangpedagoog Maria Trivella van het Grieks Nationaal Conservatorium, ontdekte zij dat Callas geen contra-alt was, maar een dramatische sopraan - het hoogste stemtype voor een vrouw, gekenmerkt door een stem die krachtig, rijk en vol emotie is.

Callas werd een voorbeeldige leerling die uren en uren studeerde. Zo kreeg ze een fenomenale zangtechniek die haar de kwaliteiten van een coloratuursopraan opleverde. Dit is een sopraan die virtuoze stemacrobatiek beheerst: grote sprongen, ingewikkelde versieringen, snelle loopjes en trillers, oftewel, coloraturen. Dat kun je in deze uitvoering van de aria Una voce poco fa van Rossini door Maria Callas goed horen. Ze maakt de originele partij nóg virtuozer met allerlei toegevoegde noten.

3. Maria Callas blies Italiaanse opera nieuw leven in

Sommige aria's en opera's waren vandaag de dag waarschijnlijk minder bekend geweest als Maria Callas ze niet had gezongen. Ze koos niet alleen voor grote opera's van Verdi en Puccini, maar ook voor repertoire dat in de vergetelheid was geraakt. Die rollen en aria's maakte ze zich helemaal eigen. Met haar succes zorgde ze ervoor dat deze muziek tot het ijzeren operarepertoire gingen behoren. Zo wist Callas onbekendere componisten als Bellini, Donizetti en Rossini weer op de kaart te zetten.

Deze Italiaanse componisten schreven in de zogeheten belcanto-stijl. Belcanto betekent letterlijk 'mooi zingen' en het genre bevat veel repertoire voor coloratuursopraan. Misschien wel de bekendste belcanto-aria die onlosmakelijk verbonden is met Maria Callas is Casta Diva uit de opera Norma van Bellini.

4. Maria Callas maakte acteren in opera net zo belangrijk als zingen

Het wordt regelmatig gezegd: er is opera vóór en opera ná Maria Callas. Ze veranderde het genre voorgoed. Sopraan Francis van Broekhuizen, die al sinds haar zestiende Callas-fan is, vertelt in het tijdschrift Luister waarom. "Vóór Callas waren operarollen veel statischer. Zij heeft Tosca en La Traviata en andere opera’s opnieuw gedefinieerd en nieuw leven ingeblazen. Ze leefde zich helemaal in in een rol, acteerde echt, en ging met regisseurs zoals Franco Zeffirelli en Luchino Visconti werken, zodat de enscenering en het verhaal net zo belangrijk werden als een mooie stem." In deze opname van de aria Vissi d'Arte uit de opera Tosca van Puccini, waarin Floria Tosca haar lot beweent, lijkt het bijna alsof Callas huilend zingt.

5. Het leven van Maria Callas kende veel tragiek

Het acteerwerk van Maria Callas is misschien wel extra sterk door gebeurtenissen in haar privéleven. Volgens Francis van Broekhuizen durfde Callas de bagage die ze meekreeg te gebruiken op het podium. Want haar leven kende hoogtepunten, maar ook veel drama. Het begon al in haar jeugd: haar moeder wilde geen dochter en zag Callas pas staan toen ze ontdekte dat ze goed kon zingen. Vervolgens moest ze als kind al werken en optreden, waardoor ze naar eigen zeggen geen kindertijd heeft gehad. Toen Callas eenmaal wereldberoemd was, probeerden haar beide ouders haar geld af te troggelen.

In de liefde had Callas ook weinig geluk. Haar echtgenoot, Giovanni Battista Meneghini, nam de controle over haar carrière over. Na tien jaar verliet Callas hem voor de Griekse scheepsmagnaat Aristoteles Onassis. Maar na een relatie van negen jaar, waarin hij ook gewelddadig zou zijn geweest, trouwde hij plotseling met Jacky Kennedy, de weduwe van de beroemde Amerikaanse president. Alsof al dit hartzeer nog niet genoeg was, werd elke tragische gebeurtenis in het leven van Callas breed uitgemeten in de media.

Na haar gloriejaren als operazangeres in de jaren '50 ging de kwaliteit van Callas' optredens achteruit. Over de oorzaak is veel gespeculeerd. Zo zou ze te vroeg in haar leven zware rollen hebben gezongen, verminderde steun voor haar stem hebben door groot gewichtsverlies (bijna 40 kilo in een jaar tijd) of minder goed kunnen zingen door haar gebroken hart. Onderzoek wijst er echter op dat Callas waarschijnlijk dermatomyositis had gekregen, een zeldzame spieraandoening die ook invloed had op haar stem.

Callas trad minder en minder op, tot ze in de jaren voor haar dood toch nog op wereldtournee ging. Haar aanwezigheid bleef een magisch effect hebben: nog altijd waren de zalen vol en kreeg ze staande ovaties. Maar verder bracht Callas veel tijd eenzaam door in haar appartement in Parijs. Op 16 september 1977 trof haar huishoudster haar daar aan, overleden aan een hartaanval. Op misschien wel het hoogtepunt van haar roem verloor de wereld zo een van de grootste supersterren die ooit had geleefd - en werd de legende Maria Callas geboren.

Beluister het beste van Maria Callas