Paradisodebat: cultuursector gaat het moeilijk krijgen

Economisch weerbericht op onweer

Volgens Bartelse staat het economisch weerbericht op onweer. Makers en organisaties hebben te maken met flinke kostenstijgingen, die ervoor zorgen dat tickets duurder worden en dat brengt de toegang in het geding. "Bovendien staat de publieke financiering onder druk. Vooral bij gemeenten en provincies. Het inmiddels beruchte ravijnjaar 2026 werpt nu al zijn schaduw vooruit met een grote terugval op het gemeente en provinciefonds", zegt hij. "Het leidt nu al tot forse bezuinigingen op cultuurbudgetten. Links of rechtsom: cultuurbeleid hoort thuis in elk politiek programma. Met een budget dat meegroeit met ambities en prijspeil."

Verkiezingen

Nu er niet alleen een cultureel nieuw seizoen maar ook een politiek nieuw seizoen met verkiezingen voor de deur staat, maakt dat iedereen extra nieuwsgierig wat er te gebeuren staat met de culturele sector, vertelt Bartelse.

Om die verkiezingen zaten veel mensen in de culturele sector niet te springen. "Staatssecretaris Uslu maakte namelijk net vaart met de aanpak van een paar hardnekkige knelpunten in de cultuursector." En het was eigenlijk tijd om door te pakken, zegt Bartelse. "Maar elke verkiezing is ook weer een kans. Dit is het moment voor politieke partijen om hun culturele hart te tonen." En daar heeft hij de volgende drie ideeën over:

Oproep 1 - Verstevig het fundament: maak een wet

Bij gemeenten en provincies ligt volgens Bartelse een belangrijke sleutel voor een 'bloeiend cultuurklimaat'. Zij zijn volgens hem namelijk goed in staat om hun culturele voorzieningen af te stemmen op de samenstelling van de bevolking.

Kwetsbare cultuur

Vooral in coronatijd werd dit volgens Bartelse duidelijk. De ene gemeente bleef cultureel gezien overeind en de andere verzaakte volgens hem. "Er bleken telkens weer forse verschillen te zitten in de manier waarop gemeenten compensatie van het rijk aanwenden." Die verschillen zijn volgens hem zo groot omdat iedere gemeente zelf kan beslissen wat ze op het gebied van cultuur doet. "Dat maakt culturele instellingen en kunstenaars kwetsbaar, afhankelijk van politiek moed en kleur." Want andere taken krijgen volgens hem bij de gemeente al snel voorrang op cultuur.

De oplossing

Volgens Bartelse is hier een oplossing voor: "Creëer een wettelijke basis voor de taken op het gebied van cultuur bij gemeenten. Leg in een paar heldere doelstellingen vast welke zorg gemeenten en provincies voor cultuur dragen. En zorg er meteen voor dat er voldoende middelen naar het gemeente- en provinciefonds vloeien. Het zou een zegen zijn voor fair practice en een redding voor wegkwijnende muziekscholen en -centra. Als rijk en gemeenten samen stoken, wordt het vuur groter."

Oproep 2 – Schrap de bureaucratie

De culturele sector schrijft volgens Bartelse op dit moment zijn vingers blauw: de ene helft met het schrijven van plannen en de andere helft met het beoordelen van deze plannen. "The ratrace om subsidies trekt aanvragers en beleidsmakers elke keer weer die korte termijn in." En dat zit volgens Bartelse het toekomstdenken in de weg. "De kunst van het beoordelen is echt beter geworden de afgelopen jaren, maar de tijd en kosten zijn te groot."

100 miljoen
"Druk al die uren, dagen en weken weken maar eens in euro's uit: voorzichtig gerekend kom je al snel aardig dichtbij de 100 miljoen. De transactiekosten zijn domweg te hoog."

"Geld verdelen kost altijd geld, maar verleng om te beginnen de beleidscyclus eens van vier naar vijf of zes jaar. Kijk eens naar andere financieringsvormen dan alleen het subsidie instrument." Er is volgens Bartelse meer vertrouwen nodig, meer ruimte om te ondernemen en de bureaucratie die moet gesloopt worden.

Oproep 3 – Vervang muren door ramen en deuren

Volgens Bartelse lopen er nu te weinig verbindingen tussen de culturele sector en andere domeinen. Tussen de culturele sector en de wetenschap bijvoorbeeld of tussen de culturele sector en overheden. Volgens Bartelse is er samenwerking, experimenteerlust en voorstellingsvermogen nodig om maatschappelijke problemen op te lossen. "De blik naar buiten, over de drempel".

"Zet maar eens in elke adviesraad een creatieve maker of stel een percentage regeling in bij de grote transitiefondsen voor de inzet van kunstenaars en ontwerpers", stelt hij voor. "Zo vergroten we het verdienvermogen en maken we Nederland een beetje mooier en beter."

Wil je het debat terugkijken? Dat kan hier.