Schaduwen over Atlantis

Karel Mengelberg
Componist en dirigent Karel Mengelberg (1902 - 1984) was een neef van de beroemde dirigent Willem Mengelberg. Hij studeert compositie bij Willem Pijper en daarna in Berlijn naast compositie ook directie. Aldaar werkt hij als arrangeur en koordirigent onder meer bij de Berlijnse Opera en het Grosse Schauspielhaus. In de jaren dertig verhuist hij dan naar Barcelona en Kiev. Op de vlucht voor de oorlogsdreiging vestigt hij zich in 1938 met zijn vrouw en zijn zoon Misha (de jazzpianist) in Amsterdam. Tot aan de oorlog dirigeert hij kortstondig bij de omroep. Maar omdat hij weigert te tekenen voor de Kultuurkamer verliest hij al z’n werk en belandt hij in het verzet. Na de oorlog vindt hij door zijn linkse sympathieën nauwelijks aansluiting bij het naoorlogse muziekleven en vervult hij enkele bestuurlijke functies. In 1951 maakt hij de muziek bij het experimentele hoorspel Schaduwen over Atlantis, waaruit een somber toekomstbeeld blijkt.

Schaduwen over Atlantis, een radio-rhapsodie over tijd en mensen (1951)
In het hoorspel wordt een echtpaar en hun kind opgevoerd. Hij vaart als stuurman op een schip op weg naar Amerika. Zijn vrouw is thuis op theevisite. Hun beider gedachten dwalen af. Als de schaduwen over zee trekken denkt hij aan het verdronken land Atlantis en raakt hij somber gestemd. Hij denkt dan aan de onzekere toekomst van hun kind en hoopt dat zijn vrouw voor hem een slaapliedje zingt.

Experimentele bandtrucages
Zijn radio-experimenten met tape-manipulatie konden helaas niet meer worden achterhaald. Maar zijn toverachtige muziek voor kamerorkest en koor neemt je vanzelf mee naar mythische wereld van Atlantis en de psychologische naschok van de atoombom op Hiroshima.

Andere afleveringen
Vanaf 25 november wordt er elke week een podcast toegevoegd aan deze 18-delige serie. Te vinden op de site van NPORadio4 en op je favoriete podcast-platform.

Beluister de bijbehorende podcast #5 uit de serie Hilversumse Muziekschatten