Calliope Tsoupaki

Calliope Tsoupaki begon haar muziekstudie in Athene, waar ze piano, muziektheorie en compositie studeerde. In 1982 kwam ze naar Nederland om haar studie bij Louis Andriessen aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag voort te zetten. "Ik wilde deel zijn van het prachtige Nederlandse muziekleven", zei ze hierover in het tv-programma Podium Witteman (nu Podium Klassiek). "Het is van een hoog niveau omdat de musici de kans hebben gekregen om zich te ontwikkelen. Dat was in Griekenland altijd moeilijker."

Eigen toegankelijke stijl

Tsoupaki vestigde zich in Nederland, waar ze zich volledig op het componeren ging toeleggen. Als componist creëert ze een eigen taal met elementen uit muzikale tradities van Griekenland en het Midden Oosten en uit oude en nieuwe Europese muziek. "Ik streef niet naar toegankelijkheid, maar het komt kennelijk wel van mij uit", zei ze over haar stijl tegen Paul Witteman. "Ik wil mezelf uiten en ik begon muziek te schrijven omdat ik van melodieën houd."

Veel succes had Tsoupaki in 2008 met haar passiemuziek. Ze componeerde een Lucas Passie omdat Lucas dat evangelie voor de Grieken zou hebben geschreven. Ze pakte het anders aan dan andere componisten. "Jezus moet dynamisch overkomen. Ik wilde geen lijdende Jezus aan het kruis neerzetten, ik wilde hem tonen als een heerser. Voor mij is hij sterk. Hij moet dat zijn." Zoals in veel muziek van Tsoupaki komen Byzantijnse en hedendaags-westerse elementen in het werk samen.

Strijkkwartet in zeven delen

In opdracht van het Muziekgebouw aan 't IJ schreef Tsoupaki in 2012 een strijkkwartet in zeven delen. Het was een bijzonder project, want elk concert werd gespeeld door steeds weer een ander strijkkwartet. Daarbij klonk het werk telkens twee minuten langer. Ieder volgend deel componeerde Tsoupaki nadat ze de gecomponeerde delen had gehoord. Het Ragazze Quartet speelt hieronder het gedeelte met de veelzeggende titel Groeibriljant.

In 2018 volgde een aanstelling als Componist des Vaderlands. Ze nam het stokje over van collega Mayke Nas. Ze zag het vooral als een kans om haar beroep meer aandacht te geven. Tegen het NRC zei ze daarover: "We werken niet in onszelf gekeerd in een achterkamertje. We zijn mensen van vlees en bloed. We hebben een ambacht dat al eeuwen bestaat en zal blijven bestaan.” Tsoupaki zou eigenlijk twee jaar Componist des Vaderlands blijven, maar mede door de corona-epidemie bleef ze langer aan. Op 10 november 2021 nam componist en dirigent Martin Fondse het van haar over.

Van solo naar orkest

Voor het werk Thin Air ontving Tsoupaki de Matthijs Vermeulen Prijs. Ze componeerde het voor Festivals for Compassion, een initiatief van festival Wonderfeel. Het werk kan gespeeld worden op een willekeurig instrument. Tsoupaki werkte het uit aan het begin van de coronacrisis , omdat ze in een verharde maatschappij het onderlinge medeleven meer aandacht wilde geven. "Ik heb nu een stuk geschreven dat iedere muzikant op ieder instrument kan spelen, net zoals iedereen op zijn eigen manier zijn innerlijke stem van compassie kan uiten.” Later werkte ze de compositie uit voor orkest.

Over de boten die vluchtelingen vervoeren

Eén van de nieuwste orkestwerken van Tsoupaki is Aurora. Dat werk ging in première tijdens het AVROTROS Vrijdagconcert in 2023 en werd uitgevoerd door het Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor onder Karina Canellakis. Het thema van het concert was Wanderlust. Tsoupaki moest bij dat thema denken aan de wandelingen die ze als kind maakte aan de Egeïsche Zee. Het is de plek waar nu migranten in gammele bootjes aan land komen. "Het verlangen om te reizen, om te vertrekken naar een verre onbekende plek, is de basis van het verlangen om muziek te maken", vertelde ze in Opium. "Aurora heeft geen verhaal. Het koor zingt de namen van de boten die vluchtelingen vervoeren en van sterren en constellaties als een allegorie voor het donker en de nachtelijke hemel. De boten hebben prachtige namen, maar er schuilt veel leed achter.”