Nadat Sjostakovitsj zijn opera ‘Lady Macbeth uit het district Mtsensk’ had geschreven en het al een paar maanden met succes werd uitgevoerd, verscheen er opeens een stuk in de partijkrant van Stalin dat de opera verschrikkelijk afkraakte. De geplande uitvoeringen werden uit het programma geschrapt en Sjostakovitsj werd als landverrader in de ban gedaan.

Als antwoord op deze gang van zaken componeerde hij zijn 5e symfonie. Het kreeg als ondertitel mee: "Het antwoord van een Sovjetkunstenaar op terechte kritiek". De Sovjet-leiders waren verbaasd. Dit was precies de muziek die ze wilden horen. Sjostakovitsj werd weer gerehabiliteerd. Sjostakovitsj had de symfonie echter niet voor Stalin maar voor het Russische volk geschreven. In de symfonie zitten dissonanten en schrille thema's die eerst rustig en ordelijk zijn maar steeds onrustiger worden en in wanorde uitbreken. Sjostakovitsj zei later over de symfonie: "Het is alsof iemand je met een stok slaat en zegt: je moet blij zijn, je moet blij zijn. Je staat half verdoofd op en zegt: ik moet blij zijn, ik moet blij zijn".

Béla Bartok schreef zijn Concert voor orkest in 1943. Het is een van zijn bekendste en meest toegankelijke werken. De première was op 1 december 1944 in de Boston Symphony Hall door het Boston Symphony Orchestra onder leiding van dirigent Serge Koussevitzky, de opdrachtgever van de compositie.

Het stuk werd meteen een groot succes en wordt sinds 1945 vaak gespeeld. De titel is ogenschijnlijk tegenstrijdig: het traditionele concert is geschreven voor een soloinstrument begeleid door het orkest. Bartók koos echter voor het woord 'concert' in plaats van 'symfonie' vanwege de solistische en virtuoze wijze waarop de orkestsecties worden behandeld.

Smetana's Má vlast (Mijn vaderland) is een onverbloemd lofdicht op Bohemen, in het huidige Tsjechië. In het beroemde tweede deel horen we de Moldau traag door het weidse heuvelland stromen. Geschiedenis weerklinkt in het eerste deel, over het oude kasteel Vysehrad in Praag, en in Sárka, waarin vrouwelijke strijders in een mythische oorlog als winnaars uit de bus komen. Nikolaj Znaider soleert in het prachtige Vioolconcert van Tsjaikovski.

De Noordzee als inspiratiebron voor Benjamin Britten. Zijn opera Peter Grimes speelt zich af in dorpje aan de Britse Noordzeekust. Het is een opera over de visser Peter Grimes, een eenling in het dorp die wordt gewantrouwd door zijn dorpsgenoten in de gesloten gemeenschap. Tegenwoordig wordt de opera niet vaak meer uitgevoerd, maar de Sea Interludes uit de opera worden nog wel uitgevoerd. In deze muzikale tussenstukjes laat Britten de Noordzee op steeds een ander moment zien, bij het ochtendgloren, op een zondagochtend, bij maanlicht en ten slotte met springvloed en storm.

‘Een zomerochtenddroom’: dat was de werktitel die Gustav Mahler aan zijn Derde symfonie gaf. Een onschuldige naam voor een compositie die uitgroeide tot een symfonisch epos zonder weerga. Van de overrompelende opening – acht schallende hoorns – tot en met de onaards mooie finale, die de tijd lijkt stil te zetten, is het één meeslepende lofzang op het leven en de liefde.