Het culturele landschap van Tosca Menten

Kunstwerk 1: De Roof van Proserpina (1621-1622) Gian Lorenzo Bernini

Op het barok beeld Ratto di Proserpina is te zien hoe Pluto de jonge Proserpina naar de onderwereld meeneemt. Op de achtergrond is de driekoppige waakhond van de onderwereld te zien, Cerberus. Het beeld is te bewonderen in het Galleria Borghese in Rome. Tosca is dol beeldhouwwerk en eigenlijk alles in de Villa Borghese in Rome. Bernini ontroert haar. Ze kan er een uur voor staan om het in zich op te nemen. De gedachte dat Bernini niet veel ouder was dan 22 toen hij het maakte, vindt ze overweldigend. Ze voelt de intensiteit waarmee het gemaakt is en dat de kunst niet zozeer gemaakt is voor de toeschouwer, maar meer uit noodzaak van de kunstenaar. Je voelt dat Bernini hier met z’n hele ziel en zaligheid in zit. Ook het ambachtelijke spreekt tot haar verbeelding. Omdat Tosca zelf op de kunstacademie zat, zijn ook haar handen haar 'gereedschap'.

Kunstwerk 2: Radetzkymars van Johan Strauss sr. door de Wiener Philharmoniker

De Radetzkymars is een door Johann Strauss sr. gecomponeerde mars ter ere van veldmaarschalk Josef Radetzky, graaf von Radetz. Toen de 82-jarige Radetzky de Slag bij Custoza gewonnen had, marcheerden zijn soldaten terug naar Wenen en zongen daarbij het Tinerl-lied. Strauss hoorde dit en verwerkte het lied en het marstempo in de Radetzkymars ter ere van Radetzky en zijn overwinning. De Wiener Philharmoniker sluit traditioneel hun nieuwjaarsconcert af met de Radetzkymars, waarbij het publiek tijdens het rondo de maat klapt.

Tosca groeide op in een gezin waar maar weinig klassieke muziek werd geluisterd. Waar wel standaard naar gekeken werd, was het Nieuwjaarsconcert in Wenen. Deze Radetskymars heeft ze ook gebruikt tijdens spinninglessen die ze gaf. Ander muziek die ze kent uit haar jeugd zijn het Adagio van Albinoni voor orgel en snaren. Toen ze 18 was maakte een vriendin van haar een einde aan haar leven. Er was een afscheidsbrief en de instructie dat deze muziek op de uitvaart gespeeld moest worden. En zoals dat gaat met 18-jarigen, kocht Tosca de plaat en draaide hem helemaal grijs.

Kunstwerk 3: De Sterrennacht – Vincent van Gogh

Tijdens van Gogh zijn verblijf in Arles vanaf 1888, wordt door velen beschouwd als zijn meest creatieve episode. Daaruit zijn 187 werken van zijn hand bekend. Van Gogh heeft verschillende stukken geschilderd die op De sterrennacht lijken. Hij noemde deze periode zelf zijn Studie van de sterrenhemel. Zo schilderde hij in september 1888 het stuk Sterrennacht boven de Rhône, dat erg op dit schilderij lijkt.

Vincent van Gogh maakte De sterrennacht in juni 1889, toen hij gedurende langere tijd vrijwillig was opgenomen in het ziekenhuis van Saint-Paul-de-Mausole in Saint-Rémy-de-Provence voor een psychiatrische behandeling. Halverwege september stuurde hij de sterrennachtschilderijen naar zijn broer in Parijs. Het schilderij is een nachttafereel met gele sterren boven een kleine stad met heuvels.

Tosca houdt enorm van het expressionisme. Het blauw, geel en oranje versterkt elkaar enorm. De vervoering van het werk, brengt je dicht bij de geest van Van Gogh. Je ziet voor je, hoe het in zijn hoofd moet zijn ontstaan. Dat gekke van hem, vindt ze erin terug. Niemand anders zou dit gemaakt kunnen hebben. Dat is ook de kracht van dit werk. Dat je je gegrepen voelt en vastgehouden.

Kunstwerk 4: De Griezels – Roald Dahl

Dit vindt Tosca het mooiste boek van Roald Dahl, gepubliceerd in 1980. Wat hij schrijft is eigenlijk de fantasie voorbij. Het is gewoon een andere werkelijkheid. Als voorbeeld geeft ze dat in een ander boek van Dahl (De Heksen), waarin een jongen in een muis veranderd. Daar wordt vervolgens geen woord meer aan vuil gemaakt. Die jongen is gewoon een muis en als zodanig gaat het verhaal verder. Wat hoort en wat waar is en mogelijk, doet er helemaal niet toe. Het ís gewoon zo. In Dahls boeken zijn volwassenen vaak ronduit kwaadaardig.

Zelf schrijft ze meer zo dat kinderen last hebben van volwassenen. Kinderen moeten het zelf maar zien te rooien. Wat dat betreft zegt ze over haar eigen kinderen dat ze natuurlijk ook hoopt dat die een veilig, liefdevol en enigszins zeker bestaan kunnen leiden. Maar de onvoorspelbaarheid van het leven is een zekerder gegeven en zelf is ze heel onhandig als het aankomt op ‘hoe het hoort’. Dat ze zelf ging schrijven, kwam doordat ze steeds vaker rondliep met verhalen in haar hoofd.