Panorama Zondag
KRO-NCRV

Het culturele landschap van Kees Wieringa

foto: Panorama Zondag
  1. Klassiekchevron right
  2. Het culturele landschap van Kees Wieringa

Wieringa is een pianist, componist, programmamaker, schrijver, cultureel ondernemer en voormalig museumdirecteur. Hij is ook bekend als maker van radio- en televisieprogramma's. Daarnaast is hij actief met theaterprojecten van theatermaakster Moos d'Herripon. Zijn culturele landschap voert ons langs negentiende-eeuwse ballades, krachtige politieke voordracht uit Amerika, beeldende kunst en een Italiaans olieverfschilderij van Carvaggio.

Panorama Zondag: het culturele landschap van Kees Wieringa

KUNSTWERK 1: Brahms; 4e Ballade (gespeeld door Arturo Benedetti Michelangeli)

Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.

De negentiende eeuwse ballade ontleent meestal zijn inspiratie aan literaire bronnen. Het gaat veelal over legendarische, historische of over zuiver romantische personen en gebeurtenissen. Bij Brahms is dat niet zo. Bij hem gaat het eerder om ‘absolute’ muziek. Hij schreef vroeg in zijn leven al sonates, waarbij deze vier Ballades ook ontstonden.

Al luisterend naar deze vier werken valt te begrijpen waarom Schumann hem meteen tot genie verklaarde. Veel is geïnspireerd op het duistere karakter van de volksballade en alle vier zijn ze in driedelige liedvorm. Het eerste drietal heeft een vrijwel demonisch karakter.

De belangstelling voor de binnenstemmen van de langste Ballade nr. 4 (andante con moto) in b verraadt de invloed van Schumann, maar Brahms’ klassiek gerichte reserve en zijn formele raffinement verraden ook al iets van de, introspectieve rijpe Brahms. Het stuk begint haast zuchtend, maar getuigt meteen van grote schoonheid.

Quote

Er is zoveel over dit stuk te vertellen. Je hoort het weinig, het is moeilijk te beluisteren, maar voor mij is het prachtig. Alle opsmuk is hier weg, het gaat over de kern van de muziek en er is een enorme intensiteit. Alles is samengeklonken. De uitvoering van Michelangeli is de meest intense die er maar kan zijn. Intens, kippenvel, machtig. Ik ben er lang geleden mee in aanraking gekomen en het greep me meteen.

KUNSTWERK 2: The hill we climb, spoken word van Amanda Gorman, uitgesproken bij de inauguratie van president Joe Biden

First lady Jill Biden liet dichter en activist Amanda Gorman (22) optreden bij de inauguratie van haar man. Gorman laat zich inspireren door wat ze wil voor zichzelf en voor haar land. Ze hield een voordracht van zes minuten.

Het was niet alleen de inhoud die indruk maakte: het was ook haar voordracht, haar dictie, met gevoel voor ritme, muzikaliteit en slim, betekenisvol rijm. En niet in de laatste plaats het feit dat zij als jonge zwarte vrouw, in een felgele Prada-jas, het eervolste podium had en de Amerikaanse droom verwerkelijkte.

Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.

Quote

Toen ik dit hoorde was ik er zo enorm door gegrepen. Een jong iemand die zo treffend de wereld beschreef: dat geeft hoop voor de toekomst. Ik ben heel veel in Amerika geweest, ik heb het land ook zien veranderen. Ik wil hier, met deze rede, ook iets gaan doen, iets muzikaals. Ik weet nog niet precies wat, maar ik moet hier echt iets mee.

KUNSTWERK 3: Brancusi, met name La Muse Endormie

Constantin Brancusi wordt vaak gezien als een belangrijke kunstenaar in de overgang naar de abstractie. Ook zijn Muse Endormie is een versimpelde weergave van een menselijk hoofd. Toch heeft Brancusi altijd gevochten tegen de indeling bij de abstracte kunstenaars. Hij zegt dat hij in zijn werken op zoek gaat naar de essentie en dat hij daarom versimpelde vormen toont in zijn werk. Juist daardoor vindt Brancusi zijn werk extreem realistisch en het tegenovergestelde van abstract.

De grootste collectie werken van Brancusi in Nederland is te vinden in het Kroller-Moller Museum in Otterloo. Zijn werken zijn in het buitenland onder meer te zien in Parijs (Centre Pompidou), Philadelphia (Philadelphia Museum of Art), New York (Museum of Modern Art) en Boekarest (Nationaal Museum). Brancusi ligt begraven op het Cimetiere de Montparnasse in Parijs, op zijn graf is het beeld ‘de Kus’ geplaatst.

foto: Flickr

La Muse Endormie

Quote

Voor mij is Brancusi in de beeldende kunst HET monument. Hij staat boven de partijen en steekt daar ver bovenuit. Zijn werk is altijd anders dan de rest: je ziet het meteen, je weet meteen: dit is Brancusi. Zijn ‘hoofd’ was tentoongesteld in Basel, ik heb het daar gezien. Het is voor mij schoonheid, kracht en uniciteit. Alles verenigd in zijn werk. Als museumdirecteur heb ik het nooit kunnen tentoonstellen. Dat zal ook niet meer gebeuren. Helaas.

KUNSTWERK 4: het werk Le opere della Misericordia van Caravaggio in Napels

De Zeven Werken van Barmhartigheid , of beter gezegd de Madonna della Misericordia , is een olieverfschilderij op canvas voltooid in 1606-1607 door Caravaggio en bewaard in Napels. Het enorme doek (320x260 cm) is gemaakt voor het hoofdaltaar van de kerk van Pio Monte della Misericordia en is nooit verwijderd.

Caravaggio arriveerde in 1606 in de Napolitaanse stad, op de vlucht voor Rome na een moord waarvoor hij ter dood was veroordeeld. In Napels creëerde hij verschillende belangrijke schilderijen, waaronder de Zeven Werken van Barmhartigheid: een raadselachtig schilderij, misschien wel een van de meest turbulente die Caravaggio kon maken.

In al zijn werken, zelfs die van religieuze aard, ensceneert hij mensen van vlees en bloed, echte en optimistische figuren, vaak gevangen onder het gewone volk - zoals in het geval van de Zeven Werken van Barmhartigheid, waar het evangelie het gezicht heeft van de mensen van Napels.

Caravaggio had vanwege zijn opvliegende karakter een beruchte reputatie. Hij werd nog geen veertig jaar oud. Tijdens een oversteek per boot van Napels naar Porto Ercole, bij Rome, overleed hij. Over de mysterieuze toedracht van zijn overlijden is veel gespeculeerd.

Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.

Quote

Ik ben net in Napels geweest en heb dit werk daar gezien. Caravaggio is de Rembrandt van Italië en bijzonder aansprekend voor mij. Dit werk is geschilderd in een kerkje in Napels, dat staat in een achterbuurt. Gewoon ergens in ''the middle of nowhere''. Aan de ene kant heb je ene gevangenis, aan de andere kant een opvanghuis. En in die kerk heeft hij een schilderij gemaakt. Het is voor mij bijzonder omdat het mensen zijn die gevangenen zijn en een soort sociaal werkers. Caravaggio deed het lekker anders, lekker eigenzinnig. Dat spreekt mij aan.

Gerelateerde podcast

Panorama Zondag

Panorama Zondag

Ster advertentie
Ster advertentie