De verkiezing van Julius Caesar - de hoofdrol in Händels Giulio Cesare

Castraten

In de Italiaanse opera in Georg Friedrich Händels tijd was het duidelijk: de held werd gezongen door een castraat. Als je een opera componeert over Julius Caesar, wordt Julius Caesar dus gezongen door een man die operatief geholpen is om de stemhoogte van zijn jongensstem te behouden en zijn kunst uit te breiden met het rigoureus ontwikkelen van zijn techniek en de groei van zijn borstkas en longen. Caesar is de held van Handels opera Giulio Cesare in Egitto.

Hij werd bij de wereldpremière gezongen door Francesco Bernardi, bijgenaamd Il Senesino: “Hij had een krachtige, heldere, egale en zoete altstem met perfecte intonatie en een uitstekende triller. Zijn manier van zingen was meesterlijk en zijn uitdrukkingskracht kende geen rivalen….” Een warme stem als die van een vrouwelijke alt, maar dan toch weer mannelijk, een mannelijk lichaam – een lang lichaam met brede schouders en wat klein hoofd, als we de karikaturen uit die tijd mogen geloven – en een fabelachtige techniek.

Wie zingt Julius Caesar?

En toen waren er plotseling geen castraten meer. Gelukkig maar. Giulio Cesare was er nog wel. En wie de opera wilde opvoeren zat met een probleempje. De rol van Julius Caesar, die van tegenstander Ptolemaeus en van dienaar Nirenus waren geschreven voor castraten. Wat nu te doen?

Aanvankelijk werd geopteerd voor het mannenlichaam. En dat wilde zeggen dat Caesar in de opera een octaaf lager zong dan Handel in zijn hoofd had gehad. Bassen en baritons zongen de rol, zoals hier Justino Diaz:

Vrouwen in de hoofdrol

Het probleem: de mannenstem zingt dan met begeleiding die bedoeld is voor een zanger die een heel octaaf hoger zingt.
Wie zo dicht mogelijk bij het juiste stemgeluid probeert te komen, kiest soms voor het casten van vrouw als Caesar. (Daarbij moet worden bedacht dat al in Handels tijd vrouwen bepaalde mannenrollen zongen: de rol van de schurk in diens opera Ariodante is geschreven voor een vrouw en de rol van Sesto in Giulio Cesare werd bij de wereldpremière gezongen door Margherita Durastanti.) Dame Sarah Connolly zorgde in Glyndebourne voor een schitterende vertolking van Julius Caesar, waarbij ze vanuit vrouwenstandpunt wat typische mannentrekjes had geobserveerd die ze in haar karakterisering verwerkte.

Countertenoren

Met de opkomst van technisch steeds beter zingende countertenoren – zangers die de rol in falset zingen – is er een zanger van het mannelijk geslacht met de stem in het juiste hoge register in de rol te casten. Daarbij moet wel recht worden gedaan aan Senesino’s technische vernuft en de warme laagte in zijn stem. Hier is Andreas Scholl: