Epische filmmuziek: de oorsprong

Richard Strauss op het witte doek

In De Klassieken neemt Ab Nieuwdorp je mee in de geschiedenis van de Epische Filmmuziek, die ooit begon in Europa! Componisten als Erich Wolfgang Korngold vertrokken vanuit Europa naar Amerika en waren daar mede verantwoordelijk voor de 'Hollywood-klank'. Een andere componist die met zijn tijd meeging, in het kader van de filmontwikkelingen, was Richard Strauss. In 1911 klonk zijn opera Der Rosenkavalier in de Semperoper in Dresden en zo'n 15 jaar later, in 1926, kwam een stomme film (dat wil zeggen zonder geluid en met zwart-wit beelden) uit gebaseerd op Der Rosenkavalier van Strauss. Richard Strauss maakte voor de film een speciale bewerking van zijn muziek en voerde dit ook uit in de Semperoper in Dresden. Deze keer met een groot wit doek boven het orkest. Zo werd klassieke muziek in één klap filmmuziek.

Ab Nieuwdorp vertelde over Der Rosenkavalier in De Klassieken. Luister het fragment hier terug:

Wagners kunstwerk van de toekomst

De term Gesamtkunstwerk is onlosmakelijk verbonden met de Duitse componist Richard Wagner. Het woord zegt het eigenlijk al: een kunstwerk waarin verschillende kunstvormen zich verenigen; zang, theater, dans, muziek, dichtkunst.. Wagner componeerde muziek, zoals niemand dat eerder had durven proberen. Hij omschreef zijn eigen opera's ook wel als kunstwerk van de toekomst. In zijn Ring des Nibelungen introduceerde hij voor het eerst een Leitmotiv: een muzikaal thema dat, telkens wanneer een bepaald personage op het toneel verschijnt, weerklinkt. De muziek kan nu een eigen verhaal vertellen, naast het toneelspel. De manier waarop het Leitmotiv wordt gebruikt kan namelijk iets verklappen over het verloop van het verhaal of de emoties van het personage.

De muziek van Wagner had, en heeft nog steeds, grote invloed op filmmuziek. Dit werd oorspronkelijk veroorzaakt door twee gegevens: het filmgenre werd gedurende zijn opkomst gezien als 'plat' en vooral geschikt voor de massa. De muziek van Richard Wagner daarentegen had status! Door film te combineren met het zeer gewaardeerde idioom van Wagners klassieke muziek werd het filmgenre als het ware verheven. Daarnaast bestonden de eerste films uitsluitend uit beelden, zonder audio, ook wel stomme films genoemd. Wagners idee van het Leitmotiv leende zich bij uitstek voor het begeleiden van deze beelden en het uitdrukken van de emoties van de personages en de spanning in het verhaal.

Wagner was & is niet alleen een inspiratiebron en een voorbeeld. Zijn muziek is ook vaak letterlijk in films gebruikt. Een van de bekendste voorbeelden is een scène uit de film Apocalypse Now (1979) waarin Wagners Walkürenritt (1851) uit Der Ring Des Nibelungen letterlijk wordt gebruikt.

Het Leitmotiv in Siegfrieds Rheinfahrt

Siegfrieds Rheinfahrt, oftewel 'Siegfrieds reis langs de Rijn' komt voor in het laatste deel uit Der Ring des Nibelungen: de Götterdämmerung (Godenschemering). In de muziek zijn verschillende leitmotiven hoorbaar, waaronder onderstaand voorbeeld. Dit Leitmotiv staat voor Siegfrieds heldendom.

Ab Nieuwdorp vertelde over Siegfrieds Rheinfahrt in De Klassieken. Luister het fragment hier terug: