Muziek in een Notendop #14: Syncope

Wat is een syncope?

Bij een syncope is er sprake van een ontregeling of onderbreking van de gebruikelijke voortgang van een ritme. Het is een ritme waarbij één of meerdere tonen niet op de tel of puls vallen. De nádruk díe bepáálde tónen kríjgen vervalt dus. Er zijn verschillende varianten. De gebruikelijkste is de anticiperende syncope, waarbij het accent vlak vóór het verwachte moment ligt (Benieuwd hoe Altijd is Kortjakje ziek gesyncopeerd klinkt? Bekijk dan de video). Het alternatief is de echosyncope, met het accent vlak ná de standaardplek. Wat is dan standaard? Nou, da's iets wat je aan kunt voelen. ALtijd IS kortJAKje ZIEK - MIDden in de WEEK maar ZONdags NIET. Zulke Sterke en zwakke maatdelen zijn vaak in balans. Maar kunnen dan ook best voorspelbaar zijn. Saai misschien. En dát is nu juist de functie van de syncope: spanning of een onverwacht element toevoegen. Heel simpel: alTIJD is KORTjakJE ziek, midDEN in de week MAAR zonDAGS niet - de accenten liggen hier precies andersom. Complexer is het toevoegen van een kortere noot aan een serie langere noten. Dat is een off-beat syncope. Een andere bekende variant is de missed-beat-syncope. Da's de kunst van het weglaten (Muziekvoorbeeld zie video).

Waarschijnlijk voegde men al in het jaar kruik een stuk spanning toe aan het ritme, maar gedocumenteerd is er bewijs vanaf de veertiende eeuw. Italiaanse en Franse composities uit de Trecento-periode bevatten gesyncopeerde vreugd. Die Trecento-tijd slaat op een periode van culturele ontwikkeling, waarbij dus ook de muzikale accenten in bloei stonden. Enthousiaste syncopes hoor je ook in de vijftiende-eeuwse Agincourt Carol, van een anonieme componist. Het kwam in die tijd vaker voor: de nadruk ligt in de muziek dan niet op de harmonie, maar op melodie en vooral ritme. De ritmische spanning van de syncope werd uitgebuit door bijvoorbeeld Giovanni Gabrieli. Zijn syncopisch succes werkt al eeuwen door. Stravinsky vond het "wonderbaarlijke ritmische uitvindingen", het werk dat zijn collega Gabrieli dus al eeuwen daarvoor had gedaan. Vlak ook Bach en Händel niet uit. Bach syncopeert bijvoorbeeld in Brandenburgs Concert nr.4 en in de Hornpipe uit Water Music gaat Georg Friedrich lekker los. Ook Haydn, Mozart, Schubert en Beethoven gebruikten deze ritmische spanningsgenerator. Neem het begin van de Eroica, de Derde symfonie van Ludwig van Beethoven. Los van de klassieke muziek: zonder syncopen zou dancemuziek niet verkopen. Show me Love van Robin S, Believe van Cher, Ordinary World van Duran Duran. En ook Britney Spears. In Breathe on me zingt ze zelfs: "It's not complicated, we're just syncopated."

Muziek uit deze aflevering:

Beluister via Spotify de muziek uit alle afleveringen van Muziek in een Notendop.

Home Muziek in een Notendop