Kijk All of Bach: Koraal O Traurigkeit, o Herzeleid BWV 404

De All of Bach van deze week wordt uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging onder leiding van Christoph Prégardien in de Grote Kerk in Alkmaar.

Koralen vormen de ruggengraat van het Lutherse geloof. De grote hervormer zelf stond voor een fides ex auditu, een geloof dat je moest horen om het dichterbij te brengen, en hij wist dat stichtelijke teksten aan kracht wonnen door ze met muziek te verenigen. Zelf gaf hij het goede voorbeeld met 36 kerkliederen, sommige gebaseerd op psalmteksten, andere helemaal nieuw. Kerkgangers in de achttiende eeuw kenden zulke liederen zo goed dat Bach en tijdgenoten er gemakkelijk de sfeer van een aria, een koordeel of een instrumentaal werk mee konden aangeven. Een soort thematisch signaal, of een theologische vlag die over de compositie wappert.

Naast de massa’s koralen die we kennen uit Bachs vocale werken, nu eens eenstemmig door koorstuk of aria geweven, dan weer vierstemmig gezet met meestal de oorspronkelijke melodie in de bovenstem en uiteraard met tekst, hebben we nog tientallen tekstloze vierstemmige koraalzettingen van zijn hand. Dat zat zo: al snel na Bachs dood werd zijn muziek een model, en tal van componisten leerden uit de koralen hoe je een melodie het mooist van harmonie voorziet. Zonder tekst moeten we meestal raden naar de context, maar in dit geval hebben we toch hints. In de eerste plaats de onmiskenbare koraaltekst bij deze melodie – ‘O droefenis, o zielensmart! Is het niet erbarmelijk? Het enige kind van God de Vader wordt in het graf gelegd.’ – dat moet Goede Vrijdag zijn. Een bron suggereert bovendien dat O Traurigkeit weleens een stukje uit de verloren Marcus-Passion, BWV 247 zou kunnen zijn, op het moment dat Jozef van Arimathea Jezus’ lijk klaarmaakt voor de begrafenis. En dat mag verklaren waarom Bach zo met de deur in huis valt, want in een passie passen de koralen vaak extra goed in het doorlopende verhaal, ook muzikaal. Zeker de eerste zin van het koraal voel je een acute wanhoop, voordat een zekere berusting met het onvermijdelijke lijkt te dagen.

Lees meer over BWV 404 op de site van All of Bach. Daar is ook het archief te vinden met alle tot nu toe uitgebrachte BWV-nummers.

All of Bach
In aanloop naar het 100-jarige jubileum van de Nederlandse Bachvereniging in 2021 ontstond het idee om alle werken van Bach uit te voeren, in beeld en geluid. Om dichtbij de componist te blijven, worden de werken op passende locaties opgenomen: cantates in een kerk, kamermuziek in huiskamers, orgelmuziek op bijzondere orgels, etc. Dit wordt gedaan met het eigen ensemble en met vele gastmusici. Alle werken zijn gratis te zien en te beluisteren op de website van All of Bach, waar ook interviews op staan en achtergrondinformatie te vinden is.