20 september 2014: Die Entführung van René Jacobs

Mischa Spel noemde het resultaat in NRC “een semiscenisch feest met opgangen vanuit alle deuren en een vonkend subtiel spelende Akademie für Alte Musik, met véél extra lagen in het fortepiano. Jacobs engageerde een bijna perfect zangerskwintet, waarbij acteertalent net zo zwaar telde als vocale brille. Naast een bleke Konstanze (Robin Johannsen) viel Dimity Ivashchenko op als bronstige Osmin. De Oostenrijkse topacteur Cornelius Obonya gaf schor stem aan de barmhartige Bassa Selim. Onvergetelijk.”

Verdraagzaamheid

Bassa Selim heeft de Spaanse schone Konstanze tot favoriete haremdame gekozen. Als haar geliefde Belmonte een poging doet haar te bevrijden is de Turkse heerser woedend, net als zijn harembewaker Osmin. Maar in tweede instantie toont hij clementie. Hij heeft een duidelijke boodschap aan het Westen. De vader van Belmonte had Bassa Selim ooit alles afgepakt en hem naar het Oosten verbannen. Nu zegt Bassa Selim tegen de zoon van zijn ergste vijand: “Neem je vrijheid, neem Konstanze, zeil naar je vaderland, zeg je vader dat je mijn gevangene was, dat ik je heb vrijgelaten om hem te laten weten dat het mij een veel groter genoegen is geleden onrecht met weldaden te vergoeden, dan kwaad met kwaad te vergelden.”

In zijn toelichting legt operakenner Willem Bruls de nadruk op deze pointe van het verhaal. Wat heden ten dage op het eerste gezicht een weinig politiek correcte opera oogt – die ongemanierde ‘muzelmannen’ zien er geen been in, die arme christenen een kopje kleiner te maken – heeft daarmee een belangrijke extra laag: de humaniteit van Bassa Selim. Bruls vervolgt zijn betoog: “Het zegt veel over de Verlichtingsideeën die door Mozart en zijn librettisten werden aangehangen. In de achttiende eeuw werden mensenrechten en burgerlijke vrijheden geformuleerd. De vooroordelen die leefden ten opzichte van de Oriënt en de moslims werden door de Franse filosofen gebruikt om de tekortkomingen van de eigen maatschappij aan de kaak te stellen. Onverdraagzaamheid ten opzichte van het vreemde en het andere was gebaseerd op kortzichtigheid en kon desastreuze gevolgen hebben. Een humane samenleving kon alleen floreren als er vrijheid, gelijkheid en broederschap heerste. Mozart zou deze ideeën met librettist Emanuel Schikaneder later nog verder uitwerken in Die Zauberflöte.”

Beluister het concert

Akademie für alte Musik Berlin
Cappella Amsterdam
René Jacobs, dirigent
Frank Markowitsch, koordirigent

Konstanze: Robin Johannsen, sopraan
Blonde: Mari Eriksmoen, sopraan
Belmonte: Maximilian Schmitt, tenor
Pedrillo: Julian Prégardien, tenor
Osmin: Dimitry Ivashchenko, bas
Bassa Selim: Cornelius Obonya, spreekstem

Mozart - Die Entführung aus dem Serail