Germaine Tailleferre

In 1918 gaf een groep jonge componisten een concert van briljante en sfeervolle muziek. Ze waren bij elkaar gebracht door Erik Satie, die ze Les Nouveaux Jeunes had genoemd. Het concert was een groot succes. Ze gingen samen door onder de naam Les Six, een groep die bijzonder succesvol zou zijn. Eén van hen was Germaine Tailleferre, een getalenteerde componist en pianist met een turbulent leven, die veel obstakels moest overwinnen om muziek te kunnen maken.

De achtergrond van Germaine Tailleferre

Tailleferre werd in 1892 geboren in een gezin in de middenklasse. Haar moeder was een amateurpianist en Tailleferres eerste lerares. Op 5-jarige leeftijd componeerde ze al een melodie voor op de piano

Als tiener begon Tailleferre aan het conservatorium in Parijs, waar bleek dat ze het ver zou kunnen schoppen. Dat ging echter niet zonder slag of stoot: haar vader was er van overtuigd dat het conservatorium een eenrichtingsweg naar doem en verderf zou zijn, geen haar beter dan een rosse buurt! Hij weigerde haar muzikale ambities dan ook financieel te ondersteunen. Tailleferre gaf lessen om toch haar eigen onderwijs te kunnen betalen.

De stijl van Germaine Tailleferre

Op het conservatorium begon ze haar eerste serieuze stukken te componeren. Deze eerste stukken waren nog heel laat romantisch, maar al snel begon ze te experimenteren met moderne stijlen. Moderne muziek bestudeerde ze in een vriendengroep van andere conservatoriumstudenten, waar Georges Auric, Arthur Honegger, en Darius Milhaud ook in zaten. In 1917 schreef ze Jeux de plein air, wat uitgevoerd werd door Marcelle Meyer bij Meyer thuis. Bij deze uitvoering was Erik Satie ook aanwezig. Hij was diep onder de indruk van het stuk. Hij vroeg haar deel te nemen aan een concertenreeks die hij organiseerde van musique d’ameublement (meubelmuziek, of achtergrondmuziek).

Germaine Tailleferre lid van Les Six

De componisten van Saties concertenreeks vormden al snel een hechte groep en noemden zichzelf Les Six. Er waren zes leden: Georges Auric (1899–1983), Louis Durey (1888–1979), Arthur Honegger (1892–1955), Darius Milhaud (1892–1974), Francis Poulenc (1899–1963) en Germaine Tailleferre. Les Six produceerden één gezamelijk werk: L’Album des Six voor piano in 1920. Germaine’s bijdrage aan dit album was de Pastorale. Les Six stonden bekend om hun luchtige, humoristische toon en Pastorale past daar ook in.

Roem voor Germaine Tailleferre

De eerste paar jaar van Les Six waren bijzonder succesvol voor Germaine. Ze ontmoette pianist Arthur Rubinstein, die haar Jeux de plein air in Brazilië uitvoerde en haar Quatuor a cordes promootte. Ook werd ze uitgenodigd in de salon van Winnaretta Singer, Princesse Edmond de Polignac, die een belangrijke opdrachtgever werd. In 1923 vroeg Singer Tailleferre een pianoconcert te componeren. Singer hielp haar ook door Tailleferre uit te nodigen in haar huis in St. Jean-de-Luz in de winter van 1920 zodat ze in alle rust kon werken. In deze periode schreef Tailleferre ook Le Marchand d’Oiseaux voor het Ballet Suédois vol muzikale verwijzingen naar Bach en Chopin. Deze speelse verwijzingen komen vaak voor in haar muziek.

Tijdelijke stop door ongelukkig huwelijk met Ralph Barton

Helaas werd haar succes niet door iedereen gewaardeerd. In 1926, terwijl ze op reis was in de Verenigde Staten, ontmoette Tailleferre Ralph Barton (1891-1931), een illustrator, karikatuurtekenaar en kunstenaar. Ze trouwden in de herfst van 1926. Barton was al drie keer getrouwd geweest en had twee dochters. Hij leed aan ernstige mentale gezondheidsproblemen. Hij kon er slecht tegen dat Tailleferre succesvol was en ervoer haar succes als een vernedering voor hem. Hij leidde steeds meer onder zijn bipolaire stoornis en slapeloosheid. In 1929, nadat ze maanden uit elkaar waren geweest, verhuisden Barton en Tailleferre naar Zuid-Frankrijk. Barton begon een boek te schrijven en Tailleferre pakte het componeren weer op, maar al snel bleek Barton weer in crisis te zijn. Hij dronk veel buitenshuis en had affaires.

In deze ongelukkig tijd in Zuid-Frankrijk componeerde Tailleferre Six Chansons Françaises, op teksten over vrouwen in ongelukkige huwelijken die ontrouw verheerlijken. Toen bleek dat Tailleferre zwanger was, bedreigde Barton haar en haar ongeboren kind met een vuurwapen. Germaine vluchtte, kreeg een miskraam en scheidde van hem. Na hun scheiding zag Tailleferre Barton nooit meer. Hij pleegde minder dan twee jaar later zelfmoord in New York.

De periode na de scheiding

Na de rampzalige afloop van haar eerste huwelijk was Tailleferre het huwelijk helemaal beu en wilde ze zelf een kind adopteren en opvoeden. Ze werd echter geweigerd omdat ze als 38-jarige te oud zou zijn. Dus besloot ze zich weer volledig toe te leggen op haar muzikale carrière, die heftig onderbroken was tijdens haar huwelijk met Barton. Ze schreef Fleurs de France: een neobarokke suite voor kinderen. Ze focuste hier op het barokke concept van mimesis: de afbeelding van natuur in muziek. Elk deel van de Fleurs de France beeldt één bloem uit. Hoewel de vorm geïnspireerd is door de barok is er ook weer een sterke neoklassieke invloed aanwezig.

Het tweede huwelijk van Germaine Tailleferre

Haar terugkeer naar haar werk was slechts van korte duur, want in Parijs werd ze zwanger. De vader van het kind, Jacques Lageat, stond erop dat ze trouwden. Tailleferre wilde liever niet trouwen, maar omdat ze zo graag een kind wilde, stemde ze toch in. Ze trouwden in 1931, en in november werd het meisje Françoise geboren: Tailleferre enige kind.

Ook Lageat bleek gewelddadig, dwingend, en een alcoholist. Net als Barton was Lageat niet blij met het succes van Tailleferre. Toch werkte Tailleferre door en in 1934 werd haar Concerto pour deux pianos, voix et orchestre uitgevoerd in Parijs. Dit werk heeft een buitengewone bezetting: 2 piano’s, koor en orkest met 4 saxofoons in plaats van hoorns. Ook dit stuk is beïnvloed door de barok. Het lijkt qua structuur op een concerto grosso, waar verschillende solisten het solo materiaal als het ware doorgeven en er niet één solist is.

Germaine Tailleferre wordt filmcomponist

In 1935 bleek Lageat tuberculose te hebben. Het gezin van Tailleferre verhuisde daarom naar een sanatorium in Leysin, Zwitserland. Lageat’s ziekte maakte hem nog agressiever en de financiële situatie van het gezin werd steeds moeilijker. Om meer te verdienen begon Tailleferre zich te focussen op filmmuziek. De tijd in Leysin was het begin van een twintig jaar durende samenwerking met de regisseur Maurice Cloche die haar muziek in veel van zijn films gebruikte.

Het gemis naar Parijs

De periode in Zwitserland was niet makkelijk. Tailleferre was ver verwijderd van het kunstenaarsmilieu van Parijs dat ze zo lief had. Van een afstand probeerde ze toch nog betrokken te zijn bij de ontwikkelingen in Parijs. Zo hielp ze jonge componisten zoals Olivier Messiaen en Andre Jolivet aan het begin van hun carrière en schreef ze een Vioolconcert dat in 1936 in première ging. Igor Markevitch, een jonge componist, logeerde in die tijd bij Tailleferre en schreef de orkestpartijen voor het langzame deel. Na de première van het Vioolconcert kreeg Tailleferre de opdracht te componeren voor de Exposition Universelle van 1937. Ze schreef een pianostuk, Au Pavilion d’Alsace, en een komische opera.

De periode na de Tweede Wereldoorlog

Door de Tweede Wereldoorlog moest Tailleferre vluchten naar de VS in 1942. Toen ze terugkeerde in 1947, bleef ze productief maar het lukte haar niet de aandacht te krijgen die ze vroeger kreeg. Ze schreef veel, waaronder een opera, een ballet, filmmuziek en commissies voor Radio-France. In 1955 scheidde ze haar tweede man nadat ze al jaren gescheiden van elkaar leefden en verhuisde ze naar St. Tropez.

In de jaren zestig, toen haar dochter van haar eerste man scheidde, nam Tailleferre de opvoeding van haar kleindochter Elvire op zich. In 1970 ging Tailleferre terug naar Parijs om les te geven. Financieel was het nog steeds krap: Tailleferre hield haar auteursrechten niet goed bij, noch aan wie ze haar manuscripten had geleend. Ze werkte als pianobegeleider op een privéschool om de gymlessen van pianomuziek te voorzien. Toch bleef ze actief als componist. In 1982 werd haar Concerto de la Fidelite uitgevoerd in de Opera Paris. In 1983 stierf ze als laatste lid van Les Six.

Podcast Nooit van gehoord?! besteedt aflevering aan Germaine Tailleferre

Andrea van Pol en Rae Milford, makers van de podcast Nooit van gehoord?!, vinden dat het tijd wordt dat Germaine Tailleferre uit de vergetelheid wordt gehaald.